0
0
صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از ارکان اقتصاد ملی، با وجود برخورداری از مزیت‌های نسبی در حوزه منابع هیدروکربوری و زیرساخت‌های تولیدی، با چالش‌های عمیق ساختاری در حوزه مدیریت منابع انسانی و نظام پایش عملکرد مواجه است.
این چالش‌ها در دو حوزه کلیدی قابل بررسی هستند:
الف) چالش‌های راهبردی در مدیریت اشتغال
۱. عدم تطابق مهارتی (ناهماهنگی مهارتی):
مطالعات نشان می‌دهد که بین سرفصل‌های آموزشی مراکز تربیت نیروی انسانی (اعم از دانشگاه‌ها و مراکز فنی‌وحرفه‌ای) و نیازهای واقعی مجتمع‌های پتروشیمی شکاف معناداری وجود دارد.
– سیستم‌های آموزشی موجود بیشتر بر مباحث نظری متمرکز هستند، درحالی‌که صنعت به نیروهای مسلط به فناوری‌های روز (مانند کنترل فرآیندهای پیشرفته و بهینه‌سازی انرژی) نیاز دارد.
۲. الگوی ناکارآمد جذب نیرو:
اتکای بیش‌ازحد به نیروهای قراردادی و پیمانکاری بدون تضمین امنیت شغلی بلندمدت، منجر به کاهش انگیزه و افزایش نرخ فرسایش شغلی شده است.
فقدان برنامه مدون برای تربیت جانشین در سطوح فنی و مدیریتی، آسیب‌پذیری صنعت را در برابر خروج نیروهای متخصص افزایش داده است.
۳. ضعف در توسعه اشتغال غیرمستقیم:
با وجود تأکید اسناد بالادستی بر توسعه صنایع پایین‌دستی، سیاست‌های اشتغال‌زایی عمدتاً بر اشتغال مستقیم در واحدهای تولیدی متمرکز است و از ظرفیت‌های اشتغال‌زایی بخش‌های مرتبط (مانند خدمات مهندسی، لجستیک و بازرگانی) استفاده نمی‌شود.
ب) نقایص نظام نظارتی و پایش عملکرد
۱. فقدان سیستم‌های هوشمند پایش (پایش لحظه‌ای):
– بسیاری از مجتمع‌های پتروشیمی از سیستم‌های یکپارچه نظارتی مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال (مانند سیستم‌های کنترل نظارتی و گردآوری داده پیشرفته، اینترنت صنعتی اشیا و هوش مصنوعی) محروم هستند.
این ضعف منجر به ناتوانی در جمع‌آوری داده‌های لحظه‌ای در حوزه‌هایی مانند مصرف انرژی، انتشار آلاینده‌ها و بهره‌وری نیروی انسانی شده است.
۲. عدم شفافیت در گزارش‌دهی:
آمارهای رسمی در برخی موارد مبتنی بر روش‌های دستی و غیراستاندارد جمع‌آوری می‌شوند که قابلیت ردیابی و اعتبارسنجی را کاهش می‌دهد.
نبود بانک اطلاعاتی یکپارچه از نیروی انسانی شاغل (اعم از مستقیم و غیرمستقیم) امکان تحلیل دقیق بازار کار این صنعت را محدود کرده است.
۳. ضعف در نظارت بر پیمانکاران:
با وجود نقش پررنگ شرکت‌های پیمانکاری در تأمین نیروی انسانی، سازوکارهای نظارتی کافی برای ارزیابی کیفیت اشتغال (از جمله دستمزدها، ایمنی محیط کار و آموزش‌های تخصصی) وجود ندارد.
راهکارهای پیشنهادی
استقرار نظام شایستگی‌محور برای جذب و ارتقای نیروی انسانی
پیاده‌سازی سیستم‌های نظارتی هوشمند مبتنی بر فناوری‌های دیجیتال
(مانند سکوهای تحلیل داده‌های کلان برای پایش لحظه‌ای عملکرد)
تدوین استانداردهای اجباری گزارش‌دهی شفاف برای تمامی ذینفعان (دولت، بخش خصوصی و پیمانکاران)
توسعه همکاری‌های سه‌جانبه بین صنعت، دانشگاه و مراکز تحقیقاتی برای کاهش شکاف مهارتی
جمع‌بندی
رفع چالش‌های موجود در صنعت پتروشیمی مستلزم تحولی ساختاری در نگرش به مقوله اشتغال و نظارت است. بدون به‌کارگیری فناوری‌های نوین و اصلاح نظام حکمرانی نیروی انسانی، دستیابی به بهره‌وری مطلوب و اشتغال پایدار امکان‌پذیر نخواهد بود. این امر نیازمند عزم جدی سیاست‌گذاران، مدیران صنعتی و ذینفعان کلیدی است.
